Dạy can thiệp cho bé tự kỷ là một quá trình phức tạp và đòi hỏi sự kiên nhẫn, linh hoạt cùng sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, giáo viên và các chuyên gia. Việc can thiệp sớm sẽ giúp trẻ tự kỷ phát triển kỹ năng xã hội, ngôn ngữ, học tập và tự chăm sóc bản thân. Các hoạt động dạy can thiệp cho bé tự kỷ cần phải được thiết kế sao cho phù hợp với nhu cầu và khả năng của từng trẻ, từ đó tạo ra một môi trường học tập tích cực và an toàn.

Dưới đây là một số hoạt động dạy can thiệp cho bé tự kỷ, nhằm giúp trẻ phát triển các kỹ năng quan trọng trong cuộc sống được áp dụng tại Trường Mầm Non Thiên Long EQ:

1. Hoạt động phát triển ngôn ngữ

• Sử dụng hình ảnh và thẻ từ: Dùng thẻ từ hoặc thẻ hình ảnh để giúp trẻ nhận diện các từ ngữ và học cách giao tiếp thông qua hình ảnh. Ví dụ, có thể sử dụng thẻ với hình ảnh về các đồ vật trong nhà, động vật, hoạt động hoặc cảm xúc để giúp trẻ học cách gọi tên các sự vật, hiện tượng.
• Mô phỏng lời nói: Đưa ra các câu đơn giản và yêu cầu trẻ lặp lại. Bắt đầu với những câu đơn giản, dễ hiểu như “Mẹ ơi”, “Chào bạn” và dần dần phát triển thành những câu dài hơn.
• Trò chơi giao tiếp: Tạo ra các trò chơi như “Gọi tên đồ vật” hoặc “Trả lời câu hỏi”, giúp trẻ có cơ hội luyện tập giao tiếp. Ví dụ, bạn có thể chỉ vào đồ vật và yêu cầu trẻ nói tên của nó.

2. Hoạt động phát triển kỹ năng xã hội

• Chơi nhập vai (Role-play): Giúp trẻ học cách giao tiếp và tương tác xã hội qua các tình huống nhập vai, chẳng hạn như chào hỏi bạn bè, xin phép, mời bạn chơi, chia sẻ đồ chơi, và giải quyết xung đột.
• Trò chơi nhóm: Cho trẻ tham gia vào các trò chơi hợp tác như xếp hình, xây dựng đồ chơi hoặc làm các bài tập nhóm đơn giản. Những trò chơi này giúp trẻ học cách chia sẻ, làm việc nhóm và phát triển kỹ năng tương tác xã hội.
• Dạy trẻ về cảm xúc: Sử dụng thẻ cảm xúc hoặc tranh vẽ để giúp trẻ nhận diện cảm xúc của bản thân và người khác (vui, buồn, giận, sợ hãi…). Việc nhận diện cảm xúc giúp trẻ điều chỉnh hành vi của mình và tương tác với người khác một cách phù hợp.

3. Hoạt động rèn luyện kỹ năng tự chăm sóc

• Dạy trẻ tự phục vụ: Hướng dẫn trẻ cách tự chăm sóc bản thân như đánh răng, rửa tay, mặc quần áo, ăn uống và sử dụng nhà vệ sinh. Bạn có thể sử dụng các hình ảnh minh họa để hướng dẫn từng bước, giúp trẻ học cách tự lập trong sinh hoạt hàng ngày.
• Lập thời gian biểu: Giúp trẻ xây dựng thói quen và lịch trình sinh hoạt hàng ngày. Việc tạo ra một lịch trình cụ thể với các hoạt động như ăn, ngủ, học tập, vui chơi sẽ giúp trẻ cảm thấy an toàn và dễ dàng hơn trong việc dự đoán các sự kiện trong ngày.

4. Hoạt động phát triển khả năng chú ý và kiểm soát hành vi

• Trò chơi tập trung: Các trò chơi đơn giản yêu cầu trẻ phải chú ý, như trò chơi tìm đồ vật, xếp hình, hoặc trò chơi thẻ nhớ. Những trò chơi này giúp trẻ luyện tập khả năng duy trì sự chú ý và tập trung vào một nhiệm vụ.
• Khen thưởng tích cực: Sử dụng hệ thống khen thưởng để khuyến khích trẻ duy trì hành vi tốt, chẳng hạn như khen ngợi hoặc thưởng cho trẻ khi trẻ hoàn thành một nhiệm vụ mà không bị mất tập trung hoặc hành động không phù hợp.
• Dạy trẻ về các quy tắc: Thiết lập các quy tắc rõ ràng trong lớp học hoặc tại nhà về hành vi chấp nhận được. Hãy sử dụng hình ảnh hoặc minh họa để trẻ có thể hiểu và nhớ các quy tắc.

5. Hoạt động phát triển kỹ năng vận động

• Hoạt động vận động cơ bản: Cho trẻ tham gia các trò chơi thể thao nhẹ nhàng như chạy, nhảy dây, đi bộ, hoặc các hoạt động thể chất giúp cải thiện sự phối hợp và phát triển cơ bắp. Những hoạt động này cũng giúp trẻ giảm căng thẳng và lo âu.
• Chơi với đồ chơi vận động: Các đồ chơi như bóng, xích đu, hay đồ chơi nhảy sẽ giúp trẻ phát triển sự phối hợp tay chân và khả năng vận động trong không gian.

6. Can thiệp cảm giác

• Hoạt động cảm giác (Sensory activities): Trẻ tự kỷ có thể có phản ứng mạnh mẽ với các kích thích cảm giác như ánh sáng, âm thanh, mùi hoặc cảm giác chạm vào. Các hoạt động như chơi cát, bột nặn, vẽ tranh, hoặc chơi với nước sẽ giúp trẻ học cách xử lý và điều chỉnh cảm giác của mình.
• Can thiệp bằng âm nhạc: Âm nhạc có thể giúp trẻ giảm lo âu, cải thiện khả năng giao tiếp và kích thích các giác quan. Bạn có thể sử dụng nhạc để làm dịu trẻ hoặc dạy trẻ tham gia vào các trò chơi âm nhạc đơn giản như gõ trống, hát hoặc nhảy theo nhạc.

7. Hoạt động phát triển kỹ năng nhận thức

• Dạy qua trò chơi: Sử dụng các trò chơi nhận thức như ghép hình, xếp khối, hoặc trò chơi tìm đồ vật để giúp trẻ phát triển kỹ năng nhận thức, tư duy logic và khả năng giải quyết vấn đề.
• Sử dụng hình ảnh và đồ vật: Các bé tự kỷ thường học tốt qua hình ảnh. Bạn có thể sử dụng hình ảnh minh họa để giúp trẻ hiểu về các khái niệm trừu tượng, như màu sắc, hình dáng, số lượng, và các mối quan hệ giữa đồ vật.

8. Can thiệp hành vi

• Ứng dụng phương pháp ABA (Phân tích hành vi ứng dụng): Phương pháp ABA là một trong những phương pháp can thiệp hiệu quả nhất cho trẻ tự kỷ. Thông qua việc phân tích hành vi và phản ứng của trẻ, ABA giúp xác định nguyên nhân của các hành vi không mong muốn và thiết lập các chiến lược can thiệp để khuyến khích hành vi tích cực.
• Giảm hành vi tiêu cực: Hướng dẫn trẻ cách thay đổi hành vi không phù hợp bằng cách thiết lập các phương pháp khuyến khích hành vi tích cực như khen ngợi, thưởng, và tạo ra một môi trường học tập ổn định và dễ hiểu.

9. Phát triển kỹ năng giao tiếp thay thế

• Sử dụng hệ thống giao tiếp không lời: Nếu trẻ chưa thể nói được, bạn có thể dạy trẻ giao tiếp qua hình ảnh, thẻ từ, hoặc các thiết bị hỗ trợ như máy tính bảng, điện thoại với ứng dụng giao tiếp. Hệ thống giao tiếp này giúp trẻ biểu đạt nhu cầu và cảm xúc của mình khi không thể nói được.
• Sử dụng ngôn ngữ cơ thể và cử chỉ: Dạy trẻ cách sử dụng ngôn ngữ cơ thể, chẳng hạn như chỉ tay vào đồ vật, gật đầu để trả lời, hoặc vẫy tay chào hỏi, giúp trẻ cải thiện khả năng giao tiếp.

10. Hoạt động giảm lo âu và căng thẳng

• Thư giãn và xoa dịu: Hướng dẫn trẻ thực hành các kỹ thuật thư giãn như hít thở sâu, ngồi yên trong một không gian yên tĩnh, hoặc nghe nhạc nhẹ nhàng để giảm lo âu và căng thẳng.
• Dạy trẻ cách tự xoa dịu cảm xúc: Bạn có thể dạy trẻ sử dụng các kỹ thuật như vỗ tay, vuốt ve một món đồ chơi yêu thích, hoặc đơn giản là tham gia vào các hoạt động thể chất nhẹ nhàng để xoa dịu bản thân khi cảm thấy lo lắng.

Dạy can thiệp cho trẻ tự kỷ đòi hỏi sự kiên nhẫn, sáng tạo và khả năng thích nghi với từng trường hợp cụ thể. Việc áp dụng các phương pháp can thiệp này không chỉ giúp trẻ phát triển kỹ năng giao tiếp và xã hội mà còn tạo cơ hội để trẻ hòa nhập và phát triển toàn diện. Tùy theo mức độ và nhu cầu của mỗi trẻ, các hoạt động trên cần được điều chỉnh sao cho phù hợp để mang lại hiệu quả cao nhất.